Woda jest niezbędna do utrzymania życia i musi być dostępna w zadowalającej ilości dla wszystkich konsumentów. Zawsze należy podejmować wszelkie dostępne środki i starania w celu uzyskania możliwie najlepszej jakość wody.
Ochrona źródeł wody oraz zabezpieczenie systemu zaopatrzenia w wodę przed zanieczyszczeniem stanowi podstawową linię ochrony jakości wody.
Pogorszenie jakości wody pitnej może nastąpić wskutek zanieczyszczenia mikrobiologicznego lub może być spowodowane toksycznymi związkami chemicznymi. Zanieczyszczenia chemiczne zwykle nie powodują ostrych skutków zdrowotnych i sytuują je niżej w kategoriach ważności w stosunku do zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
Ogólnie można stwierdzić, że największe ryzyko związane ze skażeniem mikrobiologicznym niesie ze sobą spożycie wody zanieczyszczonej odchodami ludzkimi i zwierzęcymi, dlatego zasoby wodne powinny być (najbardziej jak to tylko możliwe) chronione przed fekalnymi, gdyż te zanieczyszczenia mogą zawierać wiele chorobotwórczych bakterii, wirusów, pierwotniaków oraz pasożytów jelitowych.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określa, że woda jest zdatna do użycia, jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, nie ma agresyjnych właściwości korozyjnych oraz spełnia określone wymagania mikrobiologiczne i chemiczne. Rozporządzenie to podaje NDS-y tj. najwyższe dopuszczalne stężenia określonych parametrów, które muszą być spełnione, aby z całą pewnością móc orzec o przydatności wody do spożycia.
Wody pitne pochodzące z ujęć powierzchniowych narażone są na wszelkie zanieczyszczenia antropologiczne oraz spływy z otaczającego środowiska , choć zwykle charakteryzują się małą ilością żelaza i manganu, to jednak oprócz wielostopniowego uzdatniania muszą być poddawane stałej dezynfekcji, w celu zapewnienia bezpieczeństwa mikrobiologicznego wody.
Wody głębinowe, zalegające głęboko pod warstwami nieprzepuszczalnymi, bezpieczne pod względem mikrobiologicznym oraz wolne od zanieczyszczeń antropologicznych są najlepsze do celów wodociągowych.
Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują organy Inspekcji Sanitarnej na zasadach określonych w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Na podstawie obowiązujących aktów prawnych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny podejmuje następujące działania w celu zapewnienia właściwej jakości wody do spożycia przez ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego wody:
- prowadzi monitoring jakości wody,
- ustala harmonogram poboru próbek wody do badań laboratoryjnych,
- wydaje stwierdzenia o jakości wody,
- dokonuje okresowej oceny jakości wody w strefach zasilania, stwierdzając przydatność wody do spożycia, warunkową przydatną lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi,
- sprawuje nadzór nad jednostkami realizującymi zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz ujęciami zakładowymi, lokalnymi i indywidualnymi,
- kontroluje ujęcia wody, stacje uzdatniania i urządzenia wodociągowe,
- ustala harmonogram badań jakości wody realizowany przez firmy wodociągowe w ramach bieżącej kontroli wewnętrznej,
- w trosce o zdrowie konsumentów wdraża postępowania administracyjne mające na celu skuteczne doprowadzenia jakości wody do obowiązujących wymagań sanitarnych,
- wydaje oceny higieniczne na materiały, preparaty i wyroby kontaktujące się z wodą oraz stosowane do uzdatniania, dezynfekcji lub dystrybucji wody,
- prowadzi wykaz przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych i podmiotów realizujących zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków,
- prowadzi wykaz punktów pobierania wody do badań,
- prowadzi ogólnopolską bazę danych urządzeń wodnych EBDUW wraz z wynikami badań wody,
- przekazuje na bieżąco informacje o realizacji monitoringu jakości wody w wodociągach raportowanych do Komisji Europejskiej.
Czynniki mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne wody
- lokalizacja ujęć wody oraz wyznaczenie i wzmożony nadzór nad strefami ochronnymi,
- stosowanie właściwych materiałów do ujmowania, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji wody, (w tym uzyskanie oceny higienicznej właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego dotyczącej zastosowanych materiałów),
- stan techniczny i sanitarny sieci wodociągowej, przyłączy oraz instalacji wewnętrznych,
- niewłaściwe i zmienne warunki hydrauliczne oraz zmiany ciśnienia w sieci wodociągowej,
- bezpośrednie podłączenia do sieci – bez zaworów zwrotnych, antyskażeniowych,
- intruzja zanieczyszczeń do wnętrza sieci ze środowiska zewnętrznego poprzez mikro nieszczelności przy wystąpieniu podciśnienia,
- zaniedbanie podczas usuwania awarii na sieci i wymianach elementów mających bezpośredni kontakt z wodą,
- brak stabilności mikrobiologicznej i fizyko-chemicznej wody wprowadzanej do sieci wodociągowej,
- zastosowanie właściwej metody uzdatniania wody,
- błędy popełnione na etapie projektowania – np. przewymiarowanie sieci.
Materiały stosowane do dystrybucji wody
Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe oraz wykonane z ołowiu, których obecnie nie stosuje się. Według Światowej Organizacji Zdrowia włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego (azbest jest związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go do organizmu drogą inhalacji – poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową). Natomiast ołów jest pierwiastkiem ogólnotoksycznym i gromadzi się w kośćcu. W starych domach powinno się dążyć do wymiany rur z ołowiu na inne, a do czasu ich wymiany utrzymywać pH wody na poziomie 8-8,5, co zabezpiecza rury przed korozją i uwalnianiem ołowiu.
W przypadku konsumpcji wody dostarczanej rurami z ołowiu wskazane też jest odrzucenie wody po nocnym zastoju w rurach i czerpania wody do spożycia po uprzednim jej spuszczeniu.
Następnie powszechne zastosowanie miały (i mają) rury żeliwne, ze stali ocynkowanej i miedziane, które należą do materiałów podatnych na agresywne właściwości wody.
Obecnie coraz częściej stosowane w dystrybucji wody są materiały wykonane z tworzyw sztucznych, takich jak PC, PE, PCV. Są to tworzywa o znacznej odporności chemicznej, szczególnie na agresyjne właściwości korozyjne wody. Trzeba jednak pamiętać , że odcinki w których okresowo następują przestoje wody narażone są na niepożądane jej działanie. Dlatego miejsca zastoin wód w sieci należy unikać lub okresowo przepłukiwać te odcinki poprzez spuszczenie wody.
Indywidualne urządzenia doczyszczające wodę
W ostatnim czasie pojawiły się na rynku urządzenia doczyszczające wodę, rozprowadzane w formie agresywnego i nie do końca uczciwego marketingu. Często są to bardzo drogie filtry działające na zasadzie odwróconej osmozy lub wymianie jonowej (tzw. zmiękczacze). Nie są to urządzenia konieczne do stosowania przy zaopatrzeniu w wodę pitną z naszych wodociągów. Wręcz przeciwnie, stosowanie odwróconej osmozy lub wymieniaczy jonowych powoduje pozbawienie wody wszelkich jonów i związków mineralnych, których obecność w wodzie jest pożądana i stanowi dla nas, konsumentów ich źródło zaopatrzenia w codziennej diecie.
W celu obniżenia zawartości uciążliwego dla konsumenta związków żelaza (manganu), można zastosować zwykłe filtry w przystępnych cenach, redukujące związki żelaza a pozostawiając pozostałe związki mineralne.
Podobnie jest z „nielubianą” obecnością kamienia w czajnikach – należy pamiętać o tym, że twarde wody są zasobne w związki wapnia i magnezu oraz inne minerały, stanowiąc ich źródło dla nas konsumentów w naszej codziennej diecie. Część tej twardości (węglany wapnia i magnezu), zostaje wytrącona podczas gotowania wody właśnie w postaci osadzającego się kamienia na dnie i ściankach czajnika. Nie bójmy się tego, gdyż jest to tylko część w/w soli, nic szkodliwego. Pamiętajmy natomiast, że mając w kranie wodę średniotwardą i twardą uzupełniamy część zapotrzebowania naszego organizmu na związki mineralne (bez ponoszenia dodatkowych kosztów). Nie stosujmy więc bezpodstawnie zmiękczaczy, które zubożają naszą wodę i pozbawiają tego co w niej najlepsze.
Uwaga na bakterie z rodzaju LEGIONELLA
Bakterie z rodzaju Legionella występują we wszystkich naturalnych akwenach i w glebie.
Rozmnażają się potencjalnie w każdej instalacji ciepłej wody, każdego budynku.
Bakterie te wywołują: chorobę legionistów – postać płucną – śmiertelność 15-30%, gorączkę Pontiac- zachorowania grypopodobne, ustępujące samoistnie oraz postać poza płucną u pacjentów po transplantacjach.
Zakażenie następuje przez wdychanie aerozolu lub przez zachłyśnięcie się zakażoną wodą.
Szczególnie narażeni na zakażenie Legionellą są mężczyźni w wieku od 40 lat, palacze, alkoholicy, diabetycy oraz osoby po lekach immunosupresyjnych.
Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą:
- utrzymywanie temperatury wody w sieci 55º – 60ºC,
- czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek kranów z osadów i kamienia,
- likwidacja ślepych końcówek i odcinków ze stojącą wodą/lub ich częste przepłukiwanie,
- przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 70ºC i przepuszczenie gorącej wody przez krany użytkowe.
Jak najlepiej dbać o wewnętrzną instalację wodociągową?
- należy regularnie czyścić krany i akcesoria wodne zdejmując perlatory i sitka umocowane na końcówkach w celu usunięcia kamienia i zanieczyszczeń,
- raz w roku należy dokonać czyszczenia wnętrza zbiorników służących do magazynowania wody, również bojlerów,
- w przypadku dłuższej stagnacji wody i jej nie używania należy pamiętać o przepłukaniu instalacji przed ponownym korzystaniem z wody,
- zachować odpowiedni odstęp lub izolację pomiędzy rurami wody ciepłej i zimnej,
- utrzymywać temperaturę wody ciepłej w kranach powyżej 55º a zimnej poniżej 20ºC.